Nacionalni spomenici Tuzlanskog kantona (15)
Tokom 2018. godine Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, u okviru projekta “Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima”, kroz posebno pripremljeni stručne priloge (tekst i odabrane fotografije), tokom 48 sedmica ove godine, prezentuje isto toliko nacionalnih spomenika sa područja Tuzlanskog kantona, koja ujedno predstavljaju najvrijednija dobra našeg naslijeđa.
Prezentovanje pojedinih nacionalnih spomenika a u cilju nihovog afirmisanja u javnosti nastavljamo sljedećim prilogom:
“Stara džamija u Špionici Donjoj”
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika 2007. godine, proglasila je “Graditeljsku cjelinu – Stara džamija sa haremom u Špionici, općina Srebrenik”, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Graditeljska cjelina sastoji se od objekta džamije sa haremom i nalazi se u centru naselja Špionica Donja.
Naselje Špionica spada u veoma stara naselja. Navedeno područje bilo naseljeno još od prahistorijskih i antičkih vremena. U samom naselju nalazi se arheološki lokalitet na kome su pronađeni ulomci od keramike i velika količina cigle iz antičkog perioda. Tu je prolazio i jedan stari put, a pronađene su i grčke drahme.
Naselje je spadalo u jedno od najvećih u srednjovjekovnoj Srebreničkoj banovini (do oko 1520. godine ) a za vrijeme osmanske uprave, sredinom 16. stoljeća ima čak 147 kuća.
Stara džamija je najstariji vjerski objekt na području Špionice (koja obuhvata nekoliko naselja). Nema podataka o vremenu njene gradnje ali sve upućuje na početak 19. stoljeća.
Prema konceptu prostorne organizacije, džamija pripada tipu džamija sa otvorenim trijemom, četvorovodnim krovom i drvenim munarom. Ulazni trijem i centralni molitveni prostor povezani su strmim četverovodnim krovom u jednu cjelinu. Vanjske dimenzije objekta iznose približno 10,60 x 8,80 m.
Širina trijema iznosi 2,80 m. Srednji prolaz između sofa ima širinu oko 2 m.
Sam izgled stupova (kružni presjek stupa, postepeno sužavanje od sredine prema vrhu i prema dnu; kvadratični presjek kapitela) kao i oblik i različite dimenzije jastuka (upotreba dvostruke volute) ukazuje na inventivnost graditelja.
Centralni element ulazne fasade predstavlja portal džamije. Njegova širina iznosi 1,60 m, a visina oko 2,20 m. Završen je formom polukružnog luka. Dovratnici su izvedeni od kamena i završeni su kamenim kapitelom na koji je oslonjena konstrukcija luka. U džamiju se ulazi kroz drvena dvokrilna vrata sa geometrijskim ukrasima.
Uz sjeverozapadni zid džamije, nalazi se drveni mahfil, na koji se pristupa izvana, preko drvenog stubišta smještenog u sjevernom dijelu trijema. Širina stubišta iznosi oko 90 cm. Širina mahfila iznosi oko 2,50 m.
Mimber je bogato dekoriran, naročito trokutaste stranice i polja iznad vitičastog luka (predstava Solomonovog pečata).
Munara džamije je drvena i postavljena je na kamenom postamentu koji ima visinu zidanog dijela objekta. Do nedavno je minaret obložen limom a visina iznosi oko 12 m. Džamija je do obnove bila pokrivena četverostrešnim strmim krovom i biber crijepom kao pokrivačem.
U haremu se nalazi stotinjak nišana. Pored tridesetak starijih nišana, od kojih je najstarije datirani onaj iz 1730. godine, u mezaristanu ima i novijih nišana, od kojih neki izgledom i bojom kamena odudaraju od ambijenta muslimanskog groblja.
Zgrada džamije je detaljno obnovljena 2009 godine, čime je vraćen njen izvorni izgled.
Projekat “Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima”, tokom 2018. godine, provodi Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, uz saglasnost i podršku nadležnog Ministarstva za kulturu, sport i mlade TK.
