Nacionalni spomenici Tuzlanskog kantona (37)
Tokom 2018. godine Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, u okviru projekta „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine sa područja Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, kroz posebno pripremljeni stručne priloge (tekst i odabrane fotografije), tokom 49 sedmica ove godine, prezentuje isto toliko nacionalnih spomenika sa područja Tuzlanskog kantona, koja ujedno predstavljaju najvrijednija dobra našeg naslijeđa.
Prezentovanje pojedinih nacionalnih spomenika a u cilju nihovog afirmisanja u javnosti nastavljamo sljedećim prilogom:
Crkva na Trnovcu u Tuzli
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika 2009. godine, proglasila je „Graditeljsku cjelinu – Pravoslavna crkva svetog velikomučenika Georgija sa grobljem na Trnovcu u Tuzli“, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Nacionalni spomenik čine: hram svetog velikomučenika Georgija sa živopisom koji se sastoji od 29 slika, ikonostas sa 17 ikona i groblje.
Crkva sv. Georgija na Trnovcu (izgrađena 1900. godine) je izvanredna građevina neobičnog likovnog rješenja, važan i maštovit primjer historicističke arhitekture koji ilustrira stapanje različitih srednjovjekovnih regionalnih stilova. Darovana je kao zaklada od strane porodice Jovanović (braća Jovo, Pero i Lazo), bogate pravoslavne trgovačke porodice iz Donje Tuzle, velikih dobrotvora koji su osnovali i mnoge druge ustanove i vjerske objekte, pa su zato i ostali ugledni i poštovani građani Tuzle i tuzlanskog kraja. Crkva je, zapravo, porodični mauzolej koji se koristi i za javna bogosluženja.
Crkva na Trnovcu predstavlja zanimljivo likovno rješenje u duhu historicizma sa asocijacijama na graditeljske odlike srpske srednjovjekovne sakralne arhitekture.
Grobljanska cjelina na Trnovcu predstavlja najveće groblje u Tuzli, a njena zanimljivost leži u činjenici da, iako je u vlasništvu Srpsko-pravoslavne općine tuzlanske, na njoj se, unutar jedinstvene parcele, sahranjuju i pripadnici drugih konfesija, što je rijedak način uređenja grobalja u Bosni i Hercegovini. U groblju su sahranjene poznate ličnosti iz javnog života Tuzle i Bosne i Hercegovine, poput Đorđa Mihajlovića (prvog tuzlanskog i bosanskohercegovačkog akademskog slikara), slikara Ismeta Mujezinovića i drugih. U groblju postoji veliki broj sačuvanih starih nadgrobnika, od kojih se najstariji datiraju u kraj 18. vijeka.
Graditeljska cjelina Pravoslavne crkve svetog velikomučenika Georgija sa grobljem nalazi se na brdu Trnovac sjeverno od središta Tuzle, a u nastavku je brdo Gradina.
Temelje za gradnju crkve su postavljeni 02.08.1899. godine (na praznik Svetog Ilije Proroka), a gradnja crkve je dovršena 14.10.1900. godine (na praznik Pokrova Presvete Bogorodice), kada ju je i osveštao mitropolit zvorničko-tuzlanski Grigorije Živković, te posvetio svetom velikomučeniku Georgiju, a Bogorodičin Pokrov je crkvena slava. Porodica tuzlanskih Jovanovića je porijeklom iz Jeginovog Luga, iz Sprečanske doline, odakle su se početkom 19. stoljeća doselili u Tuzlu. U Tuzli su se afirmisali i postali jedna od najznačajnijih građanskih srpskih porodica.
Grobna, crkva na Trnovcu ima trikonhalnu osnovu sa sažetim upisanim krstom, a prema konceptu prostorne organizacije, pripada tipu jednobrodne crkve sa pripratom, naosom, oltarskim prostorom i horskom galerijom. Svojom dužom osovinom crkva je orijentirana u pravcu istok (apsida) – zapad (ulaz). Gabaritne spoljne mjere crkve iznose 9,46 (širina) x 11,61 metara (dužina). Zidovi crkve su debeli cca 65 cm, a malterisani su sa unutrašnje i spoljne strane.
Ispod trolisnog dijela crkve (prostor ispod sjeverne i južne konhe, apsidalne konhe i naosa) je izgrađena kripta za sahranjivanje članova familije ktitora crkve , trgovačke porodice Jovanovića.
Dispoziciono rješenje crkve, kao i njeno likovno rješenje, te obrada detalja , ukazuju na uticaje moravske škole.
Groblje koje se nalazi uz hram sv. velikomučenika Georgija na Trnovcu obuhvata prostor od ukupno 35 689 m2. U savremeno doba, groblje je multikonfesionalno i može ukopavati po obredima svih konfesija, ali i bez obreda. Groblje se kontinuirano koristi od kraja 18. stoljeća, ali je vjerovatno starije u odnosu na najstariji pronađeni nadgrobnik datiran u 1800. godinu.
Crkva je 1992. godine pogođen granatom i oštećen je krov. Ubrzo je krov saniran.
Ova graditeljska cjelina predstavlja važan dio ukupnog ambijenta ovog dijela grada Tuzle.
Projekat „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, tokom 2018. godine, provodi Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, uz saglasnost i podršku nadležnog Ministarstva za kulturu, sport i mlade TK.
