Nacionalni spomenici Tuzlanskog kantona (21)
Tokom 2018. godine Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, u okviru projekta „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, kroz posebno pripremljeni stručne priloge (tekst i odabrane fotografije), tokom 48 sedmica ove godine, prezentuje isto toliko nacionalnih spomenika sa područja Tuzlanskog kantona, koja ujedno predstavljaju najvrijednija dobra našeg naslijeđa.
Prezentovanje pojedinih nacionalnih spomenika a u cilju nihovog afirmisanja u javnosti nastavljamo sljedećim prilogom:
Stara drvena džamija u Tuholju
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika 2016. godine, proglasila je „Graditeljsku cjelinu – Stara drvena džamija sa haremom u Tuholju, općina Kladanj“, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Nacionalni spomenik čine stara drvena džamija sa pokretnim naslijeđem (ćilimi) i haremom u Tuholju.
Stara drvena džamija u Tuholju predstavlja jedan od rijetko sačuvanih primjera drvenih džamija u Bosni i Hercegovini. Izgrađena je krajem XVIII vijeka, te obnavljana u više navrata. Međutim, i dalje je očuvala izvorne elemente od kojih su najvažniji konstrukcija objekta u cjelini i krovni pokrov od šindre.
Prema prostornoj organizaciji Stara drvena džamija u Tuholju pripada tipu drvenih džamija sa prednjim mahfilom, otvorenim ulaznim trijemom, strmim četverovodnim krovom i drvenom munarom.
Džamija je rijedak reprezentativan primjer vernakularnog graditeljstva bosanskih seoskih džamija.
Naselje Tuholj postoji još u srednjem vijeku. Najstariji spomen naselja Tuholj je iz 1468/69. godine kada je navedeno kao jedno od naselja u Bosanskom sandžaku. Tada je Tuholj najsjevernije naselje tog sandžaka u ovom dijelu Bosne. Spominje se i u Opširnom popisu bosanskog sandžaka iz 1604. godine kao selo u nahiji Kladanj čije je središte grad Četvrtkovište (kasnije Kladanj).
S obzirom na arhitekturu Stare džamije i činjenicu da je najstariji čitljivi nišan datiran u godinu 1804, možemo pretpostaviti da je džamija izgrađena krajem XVIII stoljeća.
Prema prostornoj organizaciji Stara drvena džamija u Tuholju pripada tipu drvenih džamija sa prednjim mahfilom, otvorenim ulaznim trijemom, strmim četverovodnim krovom i drvenom munarom. Džamija je u osnovi pravougaonik ukupnih gabarita 6.70 x 9.30 metara. Visina zidova iznosi 3.40 metara, dok je ukupna visina džamije do vrha krova oko 9 metara. Visina džamije do vrha alema munare iznosi oko 15 metara.
Osnovni konstruktivni sistem objekta je skeletni sa drvenim gredama i stubovima koji su vezani različitim tesarskim vezama. Na izvorno otvorenom trijemu džamije postavljena su četiri stuba sa sedlima koja nose galeriju nad sofama sa niskom ogradom, te služe kao nosivi elementi za krovnu konstrukciju nad trijemom. Izvorno su postojale drvene stepenice sa desne sofe na galeriju
Munara je osmougaona i postavljena je na stropnu konstrukciju džamije, te prodorom kroz jugozapadnu krovnu ravan izlazi van. Krov džamije je četverovodni sa nagibom krovnih ravni od oko 60°. Streha krova je prelomljena, te njen nagib iznosi oko 45°.
Na mahfil se pristupa drvenim stepenicama u zapadnom uglu molitvenog prostora. Mahfil nose tri drvena stuba i horizontalne grede.
U prostoru džamije kao dio izvornog enterijera nalazi se i pet vunenih, ručno tkanih ćilima. Ćilimi su u dobrom stanju, bez oštećenja i vjerovatno izrađeni u drugoj polovini 20. Stoljeća i imaju bosanskohercegovačku provenijenciju.
U haremu džamije nalazi se preko 100 mezara sa starim i novim nišanima. Iako broj starih nišana nije zanemarljiv jedino su se na dva mogla identificati natpisi i reljefni ukrasi i to iz 19 stoljeća.
Novije intervencije na objektu 1955. godine su u vidu pokrova od lima i obloge drvenih elemenata šperpločom.
Harem džamije je i danas aktivan. U haremu je neposredno uz Staru džamiju izgrađena zgrada nove džamije.
Prilikom olujnog nevremena u decembru 2017. godine oštećen je krov Stare džamije, a isti je uz pravovremenu reakciju nadležnih, uključujući tu i Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK, adekvatno saniran.
Projekat „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, tokom 2018. godine, provodi Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, uz saglasnost i podršku nadležnog Ministarstva za kulturu, sport i mlade TK.
