Nacionalni spomenici Tuzlanskog kantona (44)
Tokom 2018. godine Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, u okviru projekta „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine sa područja Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, kroz posebno pripremljene stručne priloge (tekst i odabrane fotografije), tokom ove godine, prezentuje sve nacionalne spomenike sa područja Tuzlanskog kantona, koji ujedno predstavljaju najvrijednija dobra našeg naslijeđa.
Prezentovanje pojedinih nacionalnih spomenika a u cilju nihovog afirmisanja u javnosti nastavljamo sljedećim prilogom:
Jevrejsko groblje u Tuzli
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika 2018. godine, proglasila je „Grobljansku cjelinu – Jevrejsko groblje na lokalitetu Borić u Tuzli“, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Specifičnost u formiranju Jevrejske općine u Tuzli uvjetovalo je nepostojanje veće sefardske zajednice, te se razlikovala od ostalih općina po tome što je imala veću brojnost Aškenaza, nego Sefarda. Sefardi su Jevreji Španije, Portugala, Sjeverne Afrike i Bliskog Istoka. Pridjev „sefardski“ izveden je iz hebrejske riječi „Sefardu“, koja se odnosi na Španiju. Aškenazi su Jevreji, čiji preci potiču iz Sjeverne, Srednje ili Istočne Evrope. U srednjovjekovnoj rabinskoj književnosti pojam „Aškenaz“ počeo se primjenjivati za Njemačku. Ova podjela uvjetovala je osnivanje dvije Jevrejske općine sa posebnim hramovima od kojih se jedan (sefardski) nalazio u današnjoj Jevrejskoj ulici, a drugi (aškenaski) u Klosterskoj ulici.
Iako su postojale dvije Jevrejske općine i dvije sinagoge, Jevreji Tuzle su imali zajedničko groblje. Ovo groblje je formirano krajem 19 stoljeća na lokalitetu Borić. Ono je jedno od rijetkih u Bosni i Hercegovini i predstavlja jako vrijedan kulturno-historijski spomenik.
Današnji broj Jevreja u Tuzli, što Sefarda što Aškenaza je znatno manji od broja grobova njihovih sunarodnjaka.
Jevrejsko groblje se prostire na površini od oko 2760m2 sa ukupno 161 grobnicom. Na groblju su evidentirane grobnice iz druge polovine 19 stoljeća, najstariji nadgrobnici su datirani 1868, 1892, 1893, 1894, 1897. godine, a groblje je i danas aktivno.
Natpisi na spomenicima su pisani na bosanskom i njemačkom jeziku.
Važno je napomenuti da neki od nadgrobnika po svojim vrijednostima, bilo da je riječ o starosti, karakterističnim graditeljskim elementima, oblicima, natpisima i slično predstavljaju vrijedno i značajno umjetničko i spomeničko naslijeđe.
Nakon terenskog istraživanja i dokumentovanja ustanovljeno je da trenutno stanje, u kojem se groblje nalazi, nije zadovoljavajuće. Neredovno održavanje i neadekvatna sanacija grobnica dovela je do rušenja i uništenja spomenika. Svakako pored ljudskog faktora i njegovog nemara, do uništenja pojedinih grobnica dovelo je i pomijeranje tla.
Zahvaljujući terenskom istraživanju stručnih radnika Zavoda za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, danas imamo dokumentovane sve spomenike s ovog groblja, a koje je nakon peticije Zavoda i proglašeno nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Projekat „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine sa područja Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, tokom 2018. godine, provodi Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, uz saglasnost i podršku nadležnog Ministarstva za kulturu, sport i mlade TK.
