Nacionalni spomenici Tuzlanskog kantona (46)
Tokom 2018. godine Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, u okviru projekta „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine sa područja Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, kroz posebno pripremljene stručne priloge (tekst i odabrane fotografije), tokom ove godine, prezentuje sve nacionalne spomenike sa područja Tuzlanskog kantona, koji ujedno predstavljaju najvrijednija dobra našeg naslijeđa.
Prezentovanje pojedinih nacionalnih spomenika a u cilju nihovog afirmisanja u javnosti nastavljamo sljedećim prilogom:
Atik džamija u Ćivama, općina Kalesija.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika je u martu 2018. godine, proglasila „Graditeljsku cjelinu – Atik džamija u Ćivama, Gornje Vukovije, općina Kalesija“ nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
U dugom periodu osmanske uprave Bosnom, od različitih sakralnih i profanih objekata i znamenitosti, po svojoj brojnosti ističu se džamije. Na području između starih gradskih naselja Tuzle i Zvornika, koji imaju veći broj džamija iz navedenog perioda, u nekoliko mjesta Gornje Spreče još od najstarijeg perioda osmanske uprave, postoje stare džamije. To su Ahmed-begova džamija u Šeherdžiku (sa kraja 16. stoljeća), Džebarska džamija i Atik džamije u Ćivama i Hemlijašu.
Atik džamija u mahali Ćive, nalazi se između naselja Gornje Vukovije i Tojšići. Dugo je bila središte vjerskog života za šire prostore i veći broj naselja.
Opća narodna tradicija stanovništva Gornje Spreče govori da je Atik džamija u Ćivama vrlo stara i da spada u najstariju džamiju ovog područja. Narodno predanje koje je zabilježeno sredinom druge polovine 20. stoljeća, za ovu džamiju kaže da je već tada bila stara 300 godina. O velikoj starosti govori i naziv džamije Atik, što na turskom upravo i znači „stara“.
U haremu džamije nalazi se mezarje sa starim nišanima. Najstariji datirani je iz 1774/1775. godine. Nišani su različitih veličina i oblika.
U osmanskim katastarskim defterima sa početka 17. stoljeća, u naselju Vukovije kao vlasnici nekretnina spominju se islamski vjerski službenici: Mehmed efendija, Mehmed halifa (imam), Džafer hatib i Mustafa mujezin.
Istraživanja graditeljskih karakteristika Atik džamije sprovedena prije četiri decenije od strane stručnjaka sa Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu, pokazala su da je urađena bondruk konstrukcijom. Ima trijem, mahfil i drvenu munaru. U vanjskom izgledu džamija ima sređenu kompoziciju sa 16 prozora (širina 0,80cm, visina 1,00cm. Ukupno 12 +4 =16 prozora)
Zaključeno je da je džamiju izgradio majstor sa velikim iskustvom. Džamija je srednje veličine i ima zatvoren ulazni trijem. Prostor za molitvu je 8,1×8,4 m. Prednji mahvil dubine je 3,2 m.
Opća narodna tradicija, historijski podaci i graditeljsko-arhitektonske karakteristike, ukazuju da je Atik džamija u Ćivama izgrađena u 17. stoljeću, u stilu tradicionalne bosanske narodne arhitekture. Kao takva, uz manje izmjene (drveni krov zamjenjen crijepom, zatvoren trijem, zidovi omalterisani,…), očuvana je do najnovijih vremena. Napuštena je 1980. godine, kao dotrajala a i izgrađena je nova podkupolna džamija u Gornjim Vukovijama.
Zgrada džamije je obnovljena u periodu 1996. – 1997/8. godina.
Atik džamija u Čivama je jedini islamski vjerski objekat koji je sačuvan u izvornom obliku, na cijeloj općini Kalesija.
Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa TK je Atik džamiju u Ćivama registrovao kao dobro kulturno-historijskog naslijeđa, te uputio urgenciju Komsiji za očuvanje nacionalnih spomenika BiH, kako bi ova džamija proglašena za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Proglašenje nacionalnim spomenikom je stiglo na 19. sjednici Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, održanoj 12. marta 2018. godine.
Pored nekropole sa stećcima u Bulatovcima, ovo je drugi nacionalni spomenik koji se nalazi na području općine Kalesija
Projekat „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine sa područja Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, tokom 2018. godine, provodi Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, uz saglasnost i podršku nadležnog Ministarstva za kulturu, sport i mlade TK.
